गोविन्द बिश्वकर्मा सुर्खेत फागुन १३ ।
सुर्खेतको खानीखोला गाउ बिकास समितीमा मदिरा सेवन तथा जुवातासको निराकरण भएको छ । गाविसका सबै वडामा सामुदायिक छलफल केन्द्रको स्थापना भएपछि छलफल केन्द्रका महिलाहरुको सक्रियतामा मदिरा सेवन गर्ने र उत्पादन गर्नेको संख्यामा कमी आएको हो । मदिराको साथसाथै जुवातास खेल्ने, क्यारेमबोर्ड खेल्ने लगायतका बेरोजगार युवाहरु अहिले परिवर्तन भएर कुलतबाट टाढा भएका छन् । पहिला पहिला जुवातासको खालमा दिन बिताउने, एका बिहानै रक्सी खाने र दिनभर रक्सीको मातमा रहने, साँझ मदिराको मात मै घर आउने झै–झगडा गर्ने युवाहरुमा अहिले परिवर्तन आएको छ । समाजको परम्पराअनुसार चाडपर्व, शुभ÷अशुभ कार्यमा रक्सिको नै प्रयोग बढी हुन्थ्यो । यस्तै चेलीबेटीहरु माईत जादा आउदा कोसेलीको रुपमा र घरमा कुनै मान्यजन पाहुना आउदा सम्मानको लागी रक्सीको नै प्रयोग गर्ने प्रचलन थियो तर अहिले हटेर मदिरा सेवन गर्नेको संख्यामा कमी आएको खानीखोला गाविसका एक स्थानिय नागरीक बिमला सिहले बताईन । खानीखोला गाविसका महिलाहरुको प्रयासमा अहिले पुरै गाविसमा नै मदिरा निराकरण भएको छ । सबैभन्दा पहिला वडा नं. ७ बाट अभियान सुरु गरेका थिए । विस्तारै अरु महिलाहरुको सहयोगमा अन्य वडाहरुका साथै गाउमा जाँडरक्सि खाने, जुवातास खेल्ने, क्यारेमबोर्ड खेल्ने जस्ता काम गर्ने युवाहरुलाई अभियान कै रुपमा लागेर सम्भाई बुझाई गर्ने काम गरिएको थियो । पहिला पहिला त सारै गाह्रो भएको सिहं बताउछिन् । “मैले तपाईको खाएको छु र आफ्नो खाएको छु”, “यो त हाम्रो पेशा हो हामी यसैबाट नुनतेल चलाउछौ किन हाम्रो राजीरोटी खोज्न खाज्दै हुनुहुन्छ ।” जस्ता कुराहरु सुनाउने गरेको सिहले बताएकि छन् । लगातारको प्रयास र अभियानले असम्भव हुने भन्ने केहि रहनेछ सबै सम्भव हुने सिहको भनाई छ । स्थानिय महिलाहरुको समुह विभिन्न कार्यक्रमका साथ अभियानकै रुपमा अगाडी बढेर थप सम्झाई बुझाई गरेपछि अहिले गाविसमा मदिराको उत्पादन, बिक्रिवितरण र सेवनमा कमी आएको छ । गाविसका विभिन्न सार्वजानिक स्थल वा बिद्यालय जस्ता ठाउमा मदिरा तथा सुर्तिजन्य बस्तुको सेवन गरी जाने हो हल्ला गर्ने, गाली गलौज गर्ने, झगडा गर्ने पाईएकोमा पहिलो पटक १०० रुपैया, दोस्रो पटक ३०० रुपैया र तेस्रो पटक ५०० रुपैया जरिवाना तिराउने पनि गरिएको सिहले बताईन् । बेरोजगार युवाहरुलाई रोजगारका प्रशस्त सम्भावना भएको कुरा बताउदै अन्य पेशा गर्न सकिने सिकाएकोले अहिले खानीखोला गाविस मदिरा मुक्त क्षेत्र भएको छ । कतिपयले त “महिलाले बनाए हामीले खायौ हाम्रो के गल्ती” भनेर पनि भन्ने गर्थे तर पछि महिलाहरुको छलफलमा सबैभन्दा पहिला उत्पादन बन्द गरिएको अभियानमा संलग्न स्नानिय महिलाको भनाई छ । खानीखोलाका साथै सुर्खेतका ५ वटा गाविसमा गठन भएको सामुदायिक छलफल केन्द्रले समाज भएका बिकृती मदिरा सेवन, उत्पादन तथा बेचविखन, बालबिवाह तथा बहुबिवाह न्युनीकरण जस्ता कुरीती हटाउन पहल गर्दै आएको छ । खानीखोलाको हकमा २०७२ साल असोज महिनाको पहिलो हप्तादेखि सबै वडामा घरदैलो अभियान सुरु गरिएको र पछि बिस्तारै अन्य गाविसमा पनि अभियान सुरु गरिएको भेरीगैगा नगरपालीका छिन्चुका डिला खड्काले बताईन् । अभियानमा राजनैतिक दललाई पत्रचार गर्ने, मदिरा सेवन गर्नेलाई सम्झाउने बुझाउने जस्ता कामहरु गरिएको थियो । अभियानमा स्थानिय प्रहरी, राजनैतिक दल लगायतको सक्रिय सहभागीता थियो ।
यस्तै सुर्खेतका अन्य गाविसहरु गुमी, मैनतडा, लेखपराजुल र छिन्चुमा पनि मदिरा सेबन बेचबिखनमा कमि आएको छ । अक्सफामको साझेदारीमा सिमान्तकृत महिलाहरुका लागी महिला संस्था (वाम) सुर्खेतले सञ्चालन गरेको छलफल केन्द्रले समाजमा यस्ता थुप्रै कामहरु गरेको छ । यी गाविसका पहिला पहिला समुहमा जाँदा डराउने, बोल्न नसक्ने र अधिकारका कुरा थाहा नपाएको र डराउने समस्या थियो तर अहिले यस्तो समस्या हटेर निर्धक्क बोल्न सक्ने बनेका छन् । अहिले निर्माण उपभोक्ता समितीमा पनि पदाधिकारी बन्न सक्ने र काम गरेर देखाउन सक्ने बनेका छन् । सिमान्तकृत महिलाहरुका लागी महिला संस्था (वाम) ले अक्सफार्मको समन्वयमा बिकाश निर्माणमा महिलाको नेतृत्व कायम गर्ने, सबै ठाउमा महिलाको अर्थपुर्ण सहभागीता गराउने उद्वेश्यले नेतृत्व परियोजना संचालन गरेको हो । सुर्खेतका ५ वटा गाविसमा लागु भएको सामुदायिक छलफल केन्द्रको बिस्तार अन्य गाविसमा पनि गर्न जरुरी रहेको सुझाव आएको छ । साुदायिक छलफल केन्द्र सुर्खेतमा सन् २०१४ अप्रील देखि सुरु भएको र ३ बर्ष वा सन् २०१७ को अप्रिलसम्म संचालन हुनेछ ।
