छाउ गोठ छोड्दा महिलाहरु सुरक्षित, पुरुषहरु खुसी

गोविन्द विश्वकर्मा

सुर्खेत – सुर्खेतको विजौरा गाविस वडानम्वर ५ मायाँतालका जनसिंह थापाको घरका महिलाहरु रजस्वला ९महिनावारी० हुँदा त्यहाँ बसाल्ने भन्दै एउटा छाउ गोठ बनाइएको थियो । त्यै छाउगोठमा महिनावारी भएको बेला महिलाहरु बस्नुपर्ने बाध्यता थियो ।

महिनावारी प्राकृतिक नियम हो भनेर थाह हुँदा हुँदै पनि थापाको घरमामात्रै होइन, सुर्खेतका विजौरासहित लगाम, वेतानलगायत त्यहाँका सवैजसो घरमा छाउपडि कु–प्रथा थियो । छाउपडिको विरुद्धमा महिलाहरु जागरुक हुन थालेपछि छाउपडि मुक्त समाज निर्माणको अभियान चल्यो । त्यसबेला थापाले त्यो अभियान चलाउनेहरुसँग झगडा पनि गर्नुभयो, संसार विगार्न हुँदैन भनेर । पछि सम्झाई बुझाई गर्दा महिलालाई वलात्कार, जंगली जनावरले आक्रमण गर्नसक्ने, महिलाको स्वास्थ्यमा असर पर्ने तथा असुरक्षा हुनसक्ने थाह पाएपछि उहाँले आफ्नो घरका महिलाका लागि बनाइएको छाउ गोठ भत्काउनुभयो ।

“पहिला त भत्काउन नहुने भनेर भनिन्थ्यो” थापा भन्नुहुन्छ, “छाउपडि बस्दा असुरक्षा हुन्छ भनेर थाह भयो ।”  थापाको घरमा जस्तै पछि समुदायका हरेक घरपरिवारमा बनेका छाउगोठ भत्किन थाले । अहिले विजौरामा छाउगोठ छैनन् । विजौरा ७ का पद्मादेवी वि।क।का श्रीमानलाई स्थानीय नागरिकले धामी झाँक्री गर्ने व्यक्तिका रुपमा चिन्ने गरेका छन् । पद्मादेवी महिनावारी हुँदा पनि सानो पिंडा सहनुपर्ने अवस्था थिएन । “मेरो श्रीमान धामी हुनुहुन्छ” उहाँ भन्नुहुन्छ, “पहिला बाहिरै अलग्गै राख्थे ।”  विजौरा ९ गुँडे भावरका निर्मला जैसी भन्नुहुन्छ, “पहिला छुवाछुत हुन्थ्यो । भाडा छुन दिनुहुन्थेन ।

अहिले घरमै बस्छौँ । खाना पनि भान्सामा आफै गएर पकाउने गरेका छौँ ।” महिलाहरु छाउ गोठमा बस्दा त धेरै समस्याहरु भोग्नु परेका यथार्थता महिलाहरुसँग छँदैछन् । अझ यसका विरुद्ध अभियान चलाउँदासमेत समस्या महिलाहरुलाई आइपरे । फेरी पनि पद्मादेवी भन्नुहुन्छ, “वलात्कारको अप्ठ्यारो हुन्छ । पहिला गाली पनि खाइयो, तर परिवर्तन भयो ।” गुँडे भावरका निर्मला बताउनुहुन्छ, पहिला शिक्षाको कमी थियो, “अहिले चेतनामा वृद्धि भयो । पहिला सर्पको डर हुन्थ्यो, वलात्कारको डर पनि हुन्थ्यो । जे होस् असुरक्षा हुन्थ्यो ।”  छाउपडिले मानव भनेर भनिने व्यवहारलाई खिल्ली उडाइरहेको छ ।

त्यसकारण यो एउटा कु–प्रथा हो । यसबाट तपाई हाम्रो महिलाको स्वास्थ्यमा गम्भीर असर पर्नसक्छ । त्यत्तिमात्रै होइन, तपाई हाम्रो इज्जतमा पनि दाग लाग्नसक्ने घटना हुनसक्छ । पहिला छाउपडि बस्दा अपधारिक क्रियाकलाप हुने गरेपनि अहिले त्यस्ता क्रियाकलाप विजौरामा रोकिएका छन् । आफ्ना चेलीवेटी तथा आमा र श्रीमतिहरु सुरक्षित हुँदा पुरुषहरु पनि खुसी छन् । जसरी धामी झाँक्री गर्ने व्यक्ति भनेर चिनिने पदमादेवी वि।क। का श्रीमान कु–प्रथा अन्त्यका लागि महिलाहरुले चलाएको अभियानमा साथ दिनतर्फ लाग्नुभयो । त्यसरी नै तपाई हामी पनि लागिपर्न जरुरी छ ।